20. Asırda Hazırlanan Kazakça Meâllerde Müteşâbih İfadelerin Çevirisi Problemi

Kur’ân-ı Kerim hiç kuşkusuz ilahi öğretilerin en sonuncusu ve mükemmelidir. Bu yüce kitap, özellikle kıyamete kadar hükümlerinin geçerli olmasıyla mükemmel bir i’caz özelliğine sahip olmakla beraber üslup muhteva açısından da birçok eşsiz özelliği bünyesinde bulundurmaktadır. Kerîm, her şeyden önce insanlardan o’nu iyice anlamalarını hayatlarında yaşamalarını istemektedir. Yaşamaları için öncelikle o’nun insanlara verdiği mesajlarını doğru şekilde anlamaları gerekir. O’nu iyi ya kullandığı dili bilmeleri tercümeler vasıtasıyla anlamaya çalışmaları gerekmektedir. Tüm insanların Arapçayı bilmesi pratikte pek mümkün olmadığı aşikârdır. Zira insanlar Allah’ın hikmeti gereği farklı dil, kültür ırklara sahiptirler. Bundan dolayı dünyada dillerde konuşan milletler Kerîm’in ne demek istediğini anlayabilmek hükümlerini hayatlarına uygulayabilmek Kerîm’i kendi dillerine çevirmişlerdir. Hz. Muhammed (s.a.v.) zamanında dillere kısmen tercüme edildiği vakıadır. Nitekim Selmân-ı Fârisî’nin (öl. 36/656 [?]) (r.a.) Fatiha sûresini Farsçaya etmesi Efendimizin dilleri toplumları İslam’a davet etmek yazdırdığı mektuplardaki âyetleri ettirmesi bu duruma örnek olarak gösterilebilir. vahyedildiği dönemden itibaren günümüze dünyanın kez tefsir, meal edilmiştir. Dünya hayatı sona erene konuştukları sürece faaliyetinin de devam edeceğinde şüphe yoktur. Kazakçaya ilk tercümesi ise 20. asrın başlarında Mûsâ Cârullah 1368/1949) tarafından yapıldığı kaynaklarda geçmektedir. Fakat eser basılmayıp yalnızca el yazması kalmıştır. Önemli diğer husus âlimlerin söz konusu tercümenin diliyle iligili düşünceleridir. onlara göre mealin Kazakça değil, Tatarcadır. Asırda Hazırlanan Meâllerde Müteşâbih İfadelerin Çevirisi Problemi adlı çalışmada asırda hazırlanan Halife Altay’ın 1424/2003) Kuran Şarif Kazakşa Mağına Jane Tüsinigi, Aziz Akıtulı 1434/2013) Makaş Akıtulı’nın Karim Avdarması, Nurali Öserov 1435/2014) Cumabay İstayev’in 1422/2001) Onın Mağınası, Ratbek Nısanbayulı Vahap Kıdırhanulı’nın Tüsinigi beş önemli meâl çalışması incelenmiştir. İlk müelliflerinin hayatları daha sonra o çalışmaların genel değerlendirmeleri, yayınlanan eserlerin dili, metod bakımından problem oluşturan yönleri teknik özellikleri ele alınmaya çalışılmış; sonraki adımda mütercimlerin Kerîm’deki müteşâbih ifadelerden olan haberî sıfatları nasıl ettiklerine tercümelerin ortaya çıkardığı problemlere değinilmiştir. İslâm dininin ilim geleneğinde yer tutan tefsir ilminin meselelerinden birisi, Kur’ân’daki müteşâbihler meselesi olup, konu tarihsel süreçte başta kelâmcılar olmak üzere çok ilmî gelenekte alınmış tartışılmıştır. Bütün âlemleri var eden Yüce Allah kendisini tanımamız varlık olduğu noktasında bilgi sahibi olmamız bazı sıfatlarını Kerîm’de bildirmektedir. vahiy yoluyla kullarının anlayabileceği dille dilin imkânları içerisinde teşbih mecazlar sayesinde zâtını kullarına tanıtmıştır. tanıtım Peygamberin hadisleri aracılığıyla gerçekleşmiştir. Dolayısıyla iki kaynak bizlere haber vermektedir. Haberî sıfatlar, âyet hadislerde bildirilen haberle sabit ifade eder. makalede Allah’a izafe edilen yed, vech, ayn, istiva, kabza, mecî’ etâ gibi sıfatların geçtiği on alınmıştır. anlamak sahih tahkîkî imana olma önemlidir. çalışma, Kazak ifadeleri tür kelami görüşle ettiklerini çıkarmayı hedeflemektedir. Ayrıca çalışmada, Kur’ân hadis ilimlerinin çizdiği sınırlar çerçevesinde teşbihe tecsime düşmeden, insan aklının kabul edebileceği ifadeler ile anlamlandırılması gerektiği Kazakistan’da yapılan meâllerdeki ifadelerin meselesiyle ilgili herhangi çalışmaya rastlanmamıştır. Makalemiz konuda çalışma olması hasebiyle önem arz etmektedir.